مرکز خبرنگاری تحقیقی پیک
کابل  –  ۷ حمل ۱۳۹۹
گزارش­‌گر: سمیر حکیم­‌زاده

خبرهای لحظه‌به‌لحظه‌ی کرونا و صلح و جنگ این کشور و جهان، بر شماری از مسایل حقوق‌بشری و دیگر پدیده‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در این کشور، آن‌قدر سایه افگنده‌است که بسیاری‌ها از دَوروبرشان حتا بی‌خبراند.

در برگه‌ی یک کاربر فعال شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک خواندم که گفته بود:

« وضعیت معتادین داخل بستر در کمپ اونکس، خیلی اسفبار است ». 

به‌دنبال این فرضیه، زمانی‌که وارد شفاخانه‌ی هزاربستر معتادان مواد مخدر (ابن‌سینا) شدم، به‌یک شعاری خطاطی شده روی دیواری متوجه شدم که نوشته بود: « معتاد، مریض‌است و باید مانند یک مریض با وی رفتار شود ».

درست هنگامی‌که به‌این نوشته خیره مانده بودم، مردی نزدیکم آمد و خودرا کارمند این شفاخانه معرفی کرد؛ اما از ذکر نام و وظیفه‌اش خودداری کرد و آهسته نزدیک گوشم گفت: « او چیزی‌که د خط می‌خانی، در عمل نیست ».

درحالی‌که نمی‌دانست هدف من چیست؛ اما بااین جمله‌ی معنادارش، مرا به‌چند قدمی هدف رهنمون ساخت و به‌گونه‌ی غیرمستقیم به‌من فهماند که ناگفته‌های زیادی دراین‌جا نهفته‌است.

همین‌که قصد داشتم با دوربین خود یک نگاره هم از این شعار روی دیوار بردارم، صدا آمد که: « عکاسی اجازه نیست ».

یکی از مسوولان شفاخانه که خودرا معرفی‌هم نکرد، با منع عکس‌برداری از داخل شفاخانه و گفت‌وگو با معتادان و مسوولان، تا دروازه‌ی خروجی مرا پذیرایی کرد و گفت که ضمنِ خبرنگار بودن، باید نامه‌ی رسمی از وزارت صحت‌عامه داشته‌باشم.

طبق معمول سه روز دیگر سپری شد، تا در نتیجه‌ی درخواست رسمی به وزارت صحت‌عامه‌ی کشور، اجازه‌ی گفت‌وگو با معتادان و مسوولان شفاخانه‌ی معتادان ابن‌سینا در کابل دریافت شد.

از معتادانی‌که در بیرون اتاق‌های شان قدم می‌زدند، شروع به پُرس‌وپال کردم. پُرس‌وپالی‌که دربسیاری موارد ازسوی پرستاران و مسوولان شفاخانه، سانسور عکس و بیان را نیز به‌همراه داشت.

دراین میان، معتادانی به‌اطرافم گرد آمدند که بدونِ هیچ پُرس‌وپالی، از من مواد خوراکی (نان) می‌خواستند.

جمیل، دستش را دراز کرد و گفت: « یک کمی نان خو بیار، از گشنه‌گی هیچ شیمه نیست به‌خدا … ».

سیداجان که به‌گفته‌ی خودش، بیش‌تر از یک ماه زیر شکنجه‌ی فزیکی و روانی قرار گرفته، اثرهای ضرب‌وشتم کیبل بر بدنش هویداست؛ اما پرستار مؤظف اجازه‌ی عکس‌برداری نداد.

سیداجان بانشان دادنِ زخم‌های به‌جامانده بر دستان و بازوانش، می‌گوید:

« همرای کیبل چارقات، ولاگه حیوانه کس به‌این بی‌رحمی بزنه که این ظالما می‌زنن … ».

درحالی‌که پرستار مؤظف نیز حضورداشت، از کسی نام نگرفت و افزود که ازسوی محافظان لت‌وکوب شده‌است.

خداداد یکی دیگر ازاین بیماران که برای دومین بار دراین شفاخانه بستری شده و ترک اعتیاد کرده، می‌گوید که سال گذشته‌هم چهارماه دراین‌جا بستری بود؛ اما چنین وحشت و لت‌وکوب و گرسنه‌گی نبود.

اعتراض‌ها و شکایت‌های این معتادان، تنها به‌این دو سه نقل‌قول خلاصه نمی‌شود. شمار زیاد آنان، از بدرفتاری، نبود آب‌ونان کافی، نبود خدمات صحی و هم‌چنان لت‌وکوب ازسوی محافظان و مسوولان شفاخانه سخن گفتند.

پرستارانی‌که دراین گفت‌وگوها با من و معتادان حضور داشتند، هیچ‌کدام حاضر به گفت‌وگو و پاسخ‌دهی در برابر ادعای معتادان نشد.

خواستم پاسخ این‌همه را، از مسوول درجه‌یک یعنی رییس این شفاخانه جویا شوم؛ اما باوجود اجازه‌نامه‌ی رسمی دست‌داشته از وزارت صحت‌عامه‌ی کشور، حاضر به گفت‌وگو نشد.

دراین میان، نورالله سلطانی آمر بخش روان‌شناسی شفاخانه‌ی معتادان ابن‌سینا، با رد لت‌وکوب و هرگونه شکنجه‌ی معتادان، می‌گوید که در برخی موارد آن‌هم طوری تنبیه می‌شوند که به‌هویت و شخصیت شان صدمه‌ای وارد نشود.

اما سبحان مصباح معاون انجمن حقوق‌دانان، به‌این باوراست که هرگونه لت‌وکوب و شکنجه در قانون نافذه‌ی کشور جرم‌است.

آقای مصباح می‌افزاید که مرتکبین این جرم باید مورد پَی‌گرد نهادهای عدلی و قضایی کشور قرار بگیرند.

آن‌چه که مسوولان کمیسیون مستقل حقوق‌بشر نیز، بر احترام و رعایت کرامت انسانی تأکید داشته و هُشدار می‌دهند که هیچ‌کس حق ندارد یک فرد معتاد (بیمار) را شکنجه و لت‌وکوب کند.

نعیم نظری معاون این کمیسیون در تماس تلفونی برایم گفت که با این موضوع، برخورد و بازپُرس جدی خواهند کرد.

این بدرفتاری‌ها دربرابر افراد معتاد به‌مواد مخدر، درحالی ادعا می‌شود که به‌باور آگاهان امور، رَوند تداوی معتادان‌هم در جلوگیری از افزایش شمار معتادان در کشور ثمربخش نبوده و دولت افغانستان نیز دراین راستا، کدام دستاوردی تاهنوز ندارد.

هرچند گفته می‌شود، سالانه میلیون‌ها دالر در راه مبارزه با کشت، قاچاق و اعتیاد به مواد مخدر در افغانستان به‌مصرف می‌رسد؛ اما هنوز آمار معتادان مواد مخدر دراین کشور، رو به افزایش است.

آخرین سروی سازمان ملل متحد درسال۲۰۱۵م. نشان می‌دهد که نزدیک به سه‌ونیم میلیون شهروند افغانستان، معتاد به مواد مخدراند و ازاین میان، ۱۳ درصدشان زنان و کودکان هستند.

وزارت صحت‌عامه‌ی کشور، آمار دقیق و تازه‌ای از افراد معتاد به مواد مخدر درکشور به‌دست نمی‌دهد.

بربنیاد معلومات این وزارت، سالانه کم‌ازکم دوصدهزار فرد معتاد به‌مواد مخدر در ۱۰۷ مرکز تداوی معتادان در سراسر کشور، تداوی می‌شوند. اما نیمی ازآنان کسانی‌اند که دو سه بار تداوی شده‌اند.